هادی مرزبان یکی از بزرگان تئاتر ما است که بر خلاف هم دوره ای هایش همچنان در تئاتر حضور فعال و اثر گذاری دارد و دو سال قبل اجرای نمایش بنگاه تئاترال او جزو سه نمایش پرفروش سال شد .وی جزو هنرمندان نسل دوم تئاتر ایران است که در نمایش هایی که روی صحنه برده است ، از ادبیات ایرانی استفاده کرده و رویکردش به آثار نمایش نامه نویسان ایرانی بوده است و اغلب نمایش نامه های اکبر رادی را در این سه چهار دهه روی صحنه اجرا کرده است . بنگاه تئاترال ،پلکان،هاملت با سالاد فصل،آمیز قلمدون،شب روی سنگفرش خیس و ملودی شهر بارانی،مومیا، تانگوی تخم مرغ داغ وبازار عاشقی از جمله کارهای مهم تئاتری مرزبان محسوب می شوند. با هادی مرزبان در باره شرایط تئاتر و شرایط کاری اش گفت وگویی انجام داده ایم.
احمد محمد اسماعیلی
در شرایط کرونایی سال قبل و با بهبود شرایط و بازگشایی سالن های نمایشی قصد اجرای نمایش دکتر نون را داشتید . سرنوشت اجرا به کجا انجامید؟
خوشبختانه بهمن سال قبل برگزاری جشنواره تئاتر بسیار حائز اهمیت و مثبت بود و باعث ایجاد روحیه امید در بین تئاتری ها شد . سال قبل طبق مذاکراتی که با تالار وحدت داشتم قرار بود نمایش دکتر نون را اردیبهشت در این تالار روی صحنه ببرم که با شیوع کرونا و تعطیلی سالن‌های تئاتر اجرا به تعویق افتاد.مدتی است که با مدیریت تئاتر شهر برای اجرای دکتر نون بعد از خاتمه تعطیلی سالنها برای اجرای نمایش در سالن اصلی به توافق رسیده‌ایم.
نمایش نامه دکتر نون برشی از تاریخ معاصر ایران در دهه سی است . بر اساس چه ویژگی های به سراغ این متن رفتید؟
رمان در بستر اجتماعی، سیاسی و عاشقانه و سیال ذهن روایتی متفاوت از کودتای 28 مرداد سال 1332 را در ایران شرح می‌دهد.این رمان اولین بار در آمریکا به زبان فرانسه منتشر شد.انتشارات نیلوفر در سال 1380 این اثر را روانه بازار نشر ایران کرد. من به همراه دلارا نوشین متن را برای اجرا آماده کردیم .شخصیت اصلی متن دکتر نون نماد مرد روشنفکر جامعه آن دوران است و مابه ازا ی واقعی تاریخی ندارد و در کنارش شخصیت های واقعی نظیر دکتر فاطمی،دکتر مصدق و…. وجود دارند.قلم نویسنده بسیار روان و سلیس است .بازی‌های زمانی که گاه در گذشته و گاه در حال اتفاق می‌افتند و نقدی که در لایه‌های زیرین از باورهای مردم در این اثر پایه ریزی شده است از نکات قوت این متن اجتماعی وعاشقانه و سیاسی تاریخ معاصر است و البته من بیشتر روی وجوه عاشقانه این متن کار کرده‌ام و امیدوارم در زمان اجرا مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار بگیرد.
آیا نمایش نامه یک اتوبیوگرافی است؟
در این اثر خاطرات و جدال‌های روحی دکتر محسن نون حقوق‌دان و معاون دکتر مصدق در قالب مواجه با سایر شخصیت‌ها روایت می‌شود.او مشاور و معتمد دکتر مصدق است و در نخست وزیر شدن مصدق نقش کلیدی دارد و در زمان کودتای 28 مرداد سال 1332 دستگیر شده و به زندان می رود اما وفاداریش را به مصدق حفظ می‌کند.اما عشقش به زنی دغدغه‌های او به مصدق را کم رنگ می‌کند. این نمایش ده شخصیت اصلی دارد و در حدود چهل بازیگر نقش‌های حاشیه‌ای و کوچک تر را ایفا می‌کنند .
برای بازیگری با چه گزینه هایی وارد مذاکره شده اید؟
دکتر نون را رضا کیانیان بازی می‌کند.حبیب اسماعیلی ، همایون ارشادی ، فرزانه کابلی، آزیتا ترکاشوند،مریم مؤمن،درویش نژاد و مجید غفاری سایر بازیگران نمایش هستند.
اغلب علاقمندان تئاتری شما را با اقتباس های ادبی که از متن های ایرانی انجام داده اید می شناسند . این رویکرد را بر اساس چه ویژگی هایی مورد توجه قرار دادید؟
من از واژه استفاده از ادبیات ایرانی در نمایش هایی که روی صحنه برده ام استفاده می کنم . در این چهار دهه بیش از 12 نمایش نامه اکبر رادی را در سال های مختلف اجرا کرده ام و نمایش هایی مثل شب روی سنگ فرش خیس با توجه به استقبال مخاطبان چندین بار هم اجرا شد . در کنار استفاده از آثار رادی در دو کار آخرم مثل بازار عاشقی به سراغ سایر متون ایرانی هم رفته ام.
به چه دلیل اغلب کارگردان های جوان تئاتری تمایلی به استفاده از ادبیات ایرانی برای اجرای نمایش ندارند و به سراغ نمایش نامه نویسان مشهورخارجی مثل شکسپیر و چخوف و سایرین می روند ؟
اولین دلیل مهم چنین رویکردی نوع نگاه استادانی است که در دانشگاه های تئاتری به تدریس مشغول هستند .این دوستان می بایست به گونه ای جوان ها را تحت آموزش قرار بدهند که باور داشته باشند ادبیات ایرانی منبع مهم و قابل اعتنایی برای اجرای نمایش است و به جوان ها تاکید کنند که به شعارهای روشنفکری سطحی که کارهای ایرانی عمق ندارد و کارهای خارجی با کلاس و عمیق است ، توجهی نکنند. در مقطعی کار به جایی رسیده بود که عده ای عنوان می کردند ما در ایران ادبیات نمایشی بومی نداریم . فلان دوست کارگردان می رود در جشنواره های خارجی دوتا تئاتر می بیند. عینا همان کار را کپیه برداری می کند و در کشور روی صحنه می برد و بعد از اجرای این نوع نمایش ها چون کارش تقلیدی است و فاقد عمق و دانش و معرفت است کفگیرش ته دیگ می خورد و دیگر نمی تواند کار کند.
عده ای عنوان می کند چون تئاتر هنر وارداتی از غرب است ، ناگریز هستیم که از متون خارجی برای اجرای نمایش استفاده کنیم؟
من هم قبول دارم تئاتر یک هنر وارداتی است و هیچ وقت تئاتر غرب را نفی نکرده ام. حرف من این است که اول داشته های خودمان را بشناسیم و هویتمان را گم نکنیم وبعد برویم به سمت ادبیات غرب. اگر به فرهنگ غنی خودمان باور و اعتقاد داشته باشیم می توانیم کارهای مهمی را اجرا کنیم و بعد برویم سراغ تخم مرغ همسایه.
بنابراین در این بحث رویکرد افراطی به تئاتر غرب از سوی جوانها نوک تیز انتقاد باید به سیستم آموزشی دانشگاههای هنری کشور باید متمرکز باشد؟
بله ، یکی از بازیگران جوان با من در کاری تمرین می کرد و از او پرسیدم در دوران تحصیل چند نمایش نامه ایرانی را به عنوان اتود درس کلاسی اجرا یا بازی کرده ای ؟ . این بازیگر در جواب به من گفت هر وقت خواستم چنین کاری انجام بدهم و از نمایش نامه های ایرانی استفاده کنم ، استادم با کراهت و ناراحتی به من اجازه چنین کاری را می داد. این، درد و معضل است. این همه درام نویس بزرگ داریم . الان خیلی از دوستان جوان تئاتری شاید به دلیل تنبلی و کاهلی در مطالعه و تحقیق و پژوهش تا می بینند نمایشی که بر اساس متن یک نویسنده خارج مورد استقبال قرار گرفته موج سواری می کنند و می روند به سراغ آثار این نویسنده . نمونه اش وفور اجراهای در یکی دوساله اخیر ازآثار نیل سایمون ، هارولد پینتر و مارتین مک دونا و غیره. است. بی توجهی جوان ها به مطالعه در آینده نزدیک تبعاتش را بیشتر نشان می دهد و باید مسئولین به فکر باشند.
آیا شما اعتقاد دارید ادبیات کهن و مدرن ایرانی منبع بسیار خوبی برای اجرای نمایش است؟
حتما این گونه است و خیلی از آثار بزرگان ما مثل بیهقی ، نظامی ، فردوسی ، ابوالسعید ابوالخیر قابلیت تبدیل شدن به نمایشنامه را دارند.
.